Pregnancy Care (Marathi)

गरोदरपणात घ्यावयाची काळजी

गरोदरपणात नियमित तपासण्या केल्याने होणारे फायदे :-

१. काही गुंतागुंत होत असल्यास लगेच कळते. (जसे रक्तदाब वाढणे, रक्ताचे प्रमाण कमी असणे, बाळाभोवतीचे पाणी कमी होणे.) वय यावर प्रतिबंधात्मक उपचार करता येतात.

२. पेशंटला असणारा Risk factor शोधता येतो व माता व बालमृत्यूचे प्रमाण कमी करता येते.

३. गर्भवतीला गरोदरपण व डिलीव्हरीची माहिती देता येते व त्याची भीती घालवता येते. आर्थिक तरतूद करता येते व डिलीव्हरीची जागा ठरवता येते.

४. हॉस्पिटललमधील सुविधांची त्यांना माहिती मिळते.

५. आहार व व्यायामाची शास्त्रशुद्ध् माहिती मिळते.

६. बाळाची काळजी, लसीकरण, कुटुंबनियोजन, स्तनपान याची माहिती देता येते.

नॉर्मल रूटीन चेकअप सोडून गर्भवतीने दवाखान्यात अर्जंट कधी यावे ?

१. पोट दुखत असल्यास

२. बाळाची हालचाल कमी होणे किंवा न जाणवल्यास

३. अंगावरुन रक्तस्त्राव होत असल्यास

४. अंगावरुन लघवीसारखे पाणी जात असल्यास

५. पायावर सूज आल्यास

६. डोके दुखणे, चक्कर, उलटी, मळमळ होत असल्यास

जेवताना आवर्जुन करावयाच्या गोष्टी :

जेवणापूर्वी आपल्या आद्य देवतेचे नाव घ्यावे, वदनी कवळ म्हणावे व प्रसन्न मनाने जेवायला बसावे.
जेवताना चीड-चीड करु नये. दुसरीकडचा राग अन्नावर काढु नये. जेवण बनवणाऱ्या व्यक्तीवर खेकसु नये.
जेवण ताजे असावे.
हळुहळु सावकाश चावुन चावून अन्न खावे, भराभरा मोठे घास गिळु नये.
जेवल्यानंतर लगेचच घटा-घटा पाणी पिऊ नये, काही वेळा जाऊ द्यावा, थोडे फिरावे, १५-२० मिनिटांनी पोटभर पाणी प्यावे. जेवल्यानंतर लगेचच झोपु नये.
निसत्त्व, शिळे व अपुरे जेवण घेऊ नये. कोणत्याही एका चवीची आवड म्हणून अतिरेक करु नये. खूप तिखट, उपट, मसालेदार, फार खारट, आंबट अन्न खाऊ नये.

गरोदरपणात करावयाचे व्यायाम :-

यासाठी रोज १ तास राखून ठेवावा. शक्यतो, उपशीपोटी करावेत. पहिल्या ३ महिन्यात कोणतेही व्यायाम करु नयेत. पायी चालणे हा सगळ्यात चांगला व्यायाम आहे. १५ मिनिटापासून सुरुवात करून ते ४५ मिनिटांपर्यंत वाढवावे.

फायदे :-

मांड्या व कमरेचे स्नायू लवचिक राहतात. त्याने नॉर्मल डिलीव्हरी होण्यास मदत होते.
अन्नपचन होते, शांत झोप लागते.
मानसिक समतोल चांगला राहतो. मन शांत राहते. उत्साह वाढतो.
कंबरदुखी थांबते.

पहिल्या तीन महिन्यात चौथ्या महिन्यानंतरगरोदर स्त्रीने काय काय करावे व काय खावे?

१. साधा व पौष्टीक आहार घ्यावा. तिखट, तेलकट, उष्ण, मसालेदार फार आंबट, खारट व गोड खाऊ नये…

२. भरपूर पाणी प्यावे.

३. जड वजन न उचलणे. जास्त शारिरीक कष्ट करू नये.

४. पहिल्या ३ व शेवटच्या ३ महिन्यांत शारिरीक संबंध ठेवू नये.

५. पाठीवर सरळ न झोपता एका कुशीवर झोपावे.

६. दात काढणे किंवा फिलींग वगैरे असल्यास ४-७ व्या महिन्यात करावे.

७.शक्यतो प्रवास करु नये.

८. कुठलीही औषधे डॉक्टरांना विचारल्याशिवाय घेऊ नये.

९.वाचन करावे, चांगले संगीत ऐकावे.

१०. मऊ कपडे घाला

११. स्तनांना तेलाने मसाज कराव व निप्पल व्यवस्थित बाहेर ओढावीत.

१२. तिसऱ्या महिन्यांपासून पोटाला हळुवारपणे मसाज करावा. जमल्यास अभ्यंग करावे.

सिझेरियनची शास्त्रीय कारणे :-

१. पहिला गट :- यामध्ये नॉर्मल डिलीव्हरी अजिबात शक्य नसते. वार गर्भपिशवीच्या तोंडावर असणे, डिलीव्हरीच्या वाटेत कॅन्सरचा गोळा असणे, गर्भाशय मुखाचा कॅन्सर असल्यास, योनीमार्ग व मूत्रमार्गाचे ऑपरेशन झालेले असणे.

२. दुसरा गट :- डिलीव्हरीची वाट अरुंद असणे, बाळाचे ठोके कमी जास्त होणे, बाळाने पोटात शी करणे, वाट गर्भशयापासून सुटणे, बाळ पायाळू असणे, बाळ आडवे असणे, आधीचे दोन सिझर असणे, नाळ बाहेर येणे, उच्च रक्तदाब व झटके येणे, पिशवीचे तोंड व्यवस्थित न उघडणे, बाळाचे वजन जास्त असणे, आईला मधुमेह, हृदयाच आजार असल्यास

सिझरचा दर वाढण्याची कारणे :-

१) गरोदरणात व बाळंतपणात गुंतागुंत करणारी कारणे आधीच ओळखली जातात. माता व बालमृत्यूचे प्रमाणे कमी करण्यासाठी सिझेरीयन केले जाते.

२) पहिले सिझर असून दोन गरोदरपणात जास्त अंतर नसल्यास

३) लग्नाचे व गरोदपणाचे आईचे वय वाढलेले असणे, त्या अनुषंगाने मधुमेह, रक्तदाब, लठ्ठपणा, वंध्यत्व ही येणारी कारणे सिझरचा रेट वाढवतात.

४) अत्याधुनिक मशिनमुळे बाळाचे गुदमरणे लवकर लक्षात येते.

५) आता एक किंवा दोन बाळ असतात. त्यामुळे डॉक्टर व पेशंट दोघेही रिस्क घ्यायला तयार नसतात.

६) सुखवस्तु घरातील गरोदर मातांची कधी कधी जास्त काळजी घेतली जाते व बाळाचे वजन जास्त वाढते.

७) मानसिक ताणतणावाखाली राहणाऱ्या काही सुशिक्षित व उच्चभ्रू लोकांमध्ये बाळाभोवतीचे पाणी कमी होणे, बाळाचे वजन कमी असणे, रक्तदाब वाढणे ही कारणे वाढली आहेत.

८) ऑपरेशन व भूलतज्ञांचा चांगला विकास झाल्याने त्यांची सुरक्षिततात वाढली आहे. पूर्वी हा पर्याय नसल्याने आई व बाळाला जीव धोक्यात टाकून नॉर्मल डिलीव्हरी केल्या जायच्या.

९) पेशंटकडून येणारी कारणे: पेशंटची डिलीव्हरीची त्रास सहन करण्याची तयारी नसणे, कुटुंबनियोजनाचे ऑपरेशन सोबत करायचे असल्यास, वंधत्वासाठी उपचार घेतले असल्यास, टेस्ट् ट्यूब बेबी केले असल्यास पेशंट नॉर्मल प्रसूतीसाठी तयार नसतात.

काही गैरसमज :-

१. पेशंटचे पोट दिसत नाही – खरेतर गरोदर बाईचे पोट ६ व्या ते ७ व्या महिन्यांनंतर व्यवस्थित दिसते. त्यानंतर मात्र पोट कमी दिसत

असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

२. नवरा-बायकोचा रक्तगट एक असल्यास लग्न केले तर चालते का? – हो.

३. गर्भनिरोधक गोळ्या खाल्ल्या तर कधीच दिवस राहत नाहीत, किंवा गोळ्या चालू असल्यावर गर्भ राहिला तर बाळावर परिणाम होतात का? – नाही.

४. पपई खाल्ल्याने गर्भपात होतो – बीज जमा होण्यासाठी पपई खूप खावी लागते, एवढी आपण खात नाही. एक दोन फोडी खाल्ल्याने काही होत नाही.

५. गरोदरपणात केळी खाऊ नयेत – काही होत नाही.-

६. गरोदरपणात सुरुवातीलाच नॉर्मल होईल की सिझेरीयन हे कळते? – नाही. ते डिलीव्हरीची प्रोसेस सुरु झाल्यावर कळते.

७. गरोदरपणात रक्तवाढीच्या व कॅल्शियमच्या गोळ्या खाल्ल्या तर सिझर होते? – नाही,.

८. डॉक्टर पैशांसाठी सिझर करतात? सिझरची कारणे वेगळी असतात पेशंटशी व बाळाशी संबंधित असतात.

९. सिझरसाठी पाठीतून दिलेले इंजेक्शन आयुष्यभर दुखते ? नाही, त्याचा परिणाम फक्त काही तास असतो.

१०. सिझरमुळे कंबरदुखी होते व वजन वाढते ? कंबरदुखी कॅल्शियमच्या कमतरतेने होते. अतिरिक्त व चरबीयुक्त आहार, ि आराम व व्यायाचाम अभाव असेल तर नॉर्मल डिलीव्हरीनंतरही वजन वाढते.

वेदनारहित प्रसुती 'पेनलेस लेबर' म्हणजे काय ?

प्रसुती म्हणजे बाईचा दुसरा जन्म प्रसुतिच्या कळा ह्या हार्टअॅटकच्या वेदनेपेक्षा ४० पटीने जास्त असतात असे म्हटले जाते. ह्या कळा जसे जसे डिलेव्हरीची वेळ जवळ येते तशा त्या वाढतच जातात ह्या कळा निभाऊन नेल्या तरच आईपण निभावता येईल अशी एक म्हण आहे. पण आता अत्याधुनिक तंत्रज्ञान उपलब्ध असल्याने एवढ्या जीवघेण्या कळा सहन करण्याची गरज नाही. व आत्ताच्या जमान्यातील मुलींची एवढी सहनशक्ती सुद्धा नाही. ही एक ऐच्छिक गोष्ट आहे. या मध्ये औषधे व भूलतज्ञ यांचा खर्च वाढतो. या बद्दल पूर्ण माहिती घेऊन, आपले गैरसमज दूर झाल्यानंतर आपण या सुविधेचा लाभ घेऊ शकता व फक्त दुखणे नको म्हणून सिझर होतात ते होणार नाहीत.

ही भूल कधी व कशी देतात ?

गर्भापिशवीचे तोंड साधारण ४ से.मी. ने उघडल्यानंतर बाळाचे ठोके व्यवस्थित असतील. बाळाने शी केलेली नसेल. डिलेव्हरीची प्रगती चांगली असल्यास गरोदर स्त्रीच्या मागणीवरुन ही भूल दिली जाते. सिझेरियनमध्ये जशी भूल देतात. त्या प्रकारे पाठीत मणक्याच्या पोकळीत एक नळी टाकली जाते. या नळी द्वारे वेदना शामक औषधे दिली जातात. ह्या मुळे पेशंटच्या कळा बंद होत नाहीत, पण वेदना बंद होतात. पोट कडक झाल्यावर कळ आल्याचे समजते. पिशवीचे तोंड पूर्ण उघडल्यानंतर योग्य प्रकारे जोर करायला लावून किंवा VACCUM अथवा FROCEPS डिलेव्हरी करता येते. दुसऱ्या दिवशी पाठीतील नळी काढून टाकतात.

पेनलेस लेबर कुणासाठी जास्त उपयुक्त आहे?

१) हृदयाचा आजार असलेल्या पेशंटला

२) आधीचे सिझर झाले असल्यास

३) उच्चरक्तदाबाचे पेशंट असल्यास

४) बाळाचे वजन कमी व भोवतीचे पाणी कमी असल्यास

पेनलेस लेबर बद्दलचे समज - गैरसमज

१) याचा आईवर काहीही दुष्परिणाम होत नाही क्वचित डोकेदुखी होऊ शकते.

२) पाठदुखी याने होत नाही.

३) बाळावर या भुलेचा काहीही दुष्परिणाम होत नाही.

४) या भूलने कळ बंद होत नाहीत तर त्या फक्त जाणवत नाहीत. याने सिझेरियनचा दर वाढत नाही.

पेनलेस लेबरचे फायदे

१) आईला कळाने दुखत नसल्याने तिचा उत्साह टिकून राहतो.

२) आनंदाने ती बाळाचे स्वागत करु शकते. आई व बाळातील ईपव लवकर तयार होतो.

3) Postpartum depression चा रेट कमी होतो.

सोनोग्राफीचे वेळापत्रक

१. पहिली सोनोग्राफी (६ – १० आठवडे)

या सोनाग्राफीत पुढील गोष्टी समजतात.

गर्भधारणा व्यवस्थित झाली आहे का ? • गर्भ एक आहे की जास्त आहेत ? • गर्भ गर्भाशयातच आहे ना? .
हृदयाचे ठोके आहे का ? • गर्भाभोवती रक्तस्त्राव झाला आहे का ? • पाळीच्या तारखेप्रमाणे वाढ झाली आहे. का? • तारीख नक्की नसल्यास डिलीव्हरीची तारीख काढता येते.

२. दुसरी सोनोग्राफी (१२–१५ आठवडे) (NT Scan)

ही तपासणी बाळाचे नाकाचे हाड व मानेच्या मागे साठलेल्या द्रव पदार्थाची जाडी बघण्यासाठी केली जाते या मध्ये Down Syndrome, Cystic hygroma या आजारांचा अंदाज येऊ शकतो. तसेच डोक्याची कवटी, पाठीचा कणा, जठर हृदय, लघवीची पिशवी, हात, पाय, नाळ वार यांची तपासणी होते गर्भपिशवीच्या तोंडाची लांबी, अंडाशयाच्या गाठी याची ही तपासणी होते या तपासणीमध्ये ६०% दोष कळतात.

३. तिसरी सोनोग्राफी (१९–२० आठवडे) (Anomaly Scan)

या सोनोग्राफीमध्ये बाळाच्या सर्व अवयवांची तपासणी केली जाते. व त्यामधील दोष ८० ते ८५% कळतात. बाळाच्या चेहऱ्याचे दोष चांगलया प्रकारे कळण्यासाठी 3D किंवा 4D Scan करतात. काही विशेष केसेसमध्ये व आधीच्या बाळाला हृदयाचा काही दोष असल्यास चौथी सोनोग्राफी २४-२६ आठवड्यामध्ये करतात. त्यामध्ये हृदयाचे दोष चांगल्याप्रकारे कळतात.

४ . चौथी सोनोग्राफी (३० – ३२ आठवडे) पाचवी सोनोग्राफी ३७–३८ आठवडे

या दोन सोनोग्राफीमध्ये बाळाची वाढ, अंदाजे वजन, हालचाल, बाळाची स्थिती, बाळाभोवतीचे पाणी, नाळेचा मानेभोवती वेढा, वारेची जागा या गोष्टी समजतात.

५ . कलर डॉप्लर सोनोग्राफी

ही तपासणी बाळाला रक्तपुरवठा व्यवस्थित आहे की नाही. ते बघण्यासाठी केली जाते. बाळाची वाढ, वजन, बाळाभोवतीचे पाणी कमी असल्यास आईला रक्तक्षय, उच्चरक्तदाब, इतर कोणताही जुना आजार असल्यास ही तपासणी करतात.

प्रसूतीनंतर बाळंतिणीची काळजी

प्रसूतीनंतर डिस्चार्ज मिळाल्यावर फेरतपासणीसाठी १५ दिवसांनी एकदा, त्यानंतर १ महिन्याच्या अंतराने ३ वेळा बोलावले जाते. त्यामध्ये आई व बाळाची पूर्ण तपासणी करून त्यांच्या तक्रारींचे निवारण केले जाते. आहार, व्यायाम, स्तनपान, बाळाचे लसीकरण, कुटुंबनियोजनाच्या पद्धती याविषयी मार्गदर्शन केले जाते.

१) दीड महिना पूर्णपणे आराम करणे परंतू जेवणानंतर थोडावेळ फिरणे व जागच्या जागी पायांची हालचाल करणे, श्वासाचे व्यायाम करणे, त्यामुळे फ्रेश वाटते. लघवी व्यवस्थित होते, शौचास साफ होते, गर्भपिशवीचा कोठा व्यवस्थित साफ होते व ती लवकर आकुंचन पावते. रक्तवाहिन्यांमध्ये रक्ताच्या गाठी होत नाहीत.

२) लघवी थांबवून न ठेवणे..

३) पोट साफ व्हायला हवे नाहीतर टाक्यांवर ताण पडतो, पोट दुखते त्यासाठी भरपूर पाणी पिणे, हालचाल करणे, दूध घेणे, पालेभाज्या खाणे चालू ठेवा. त्रिफळा चूर्ण किंवा गरम दुधात १ चमचा तूप घेऊ शकता. डॉक्टरांच्या सल्ल्याने Cremaffine Gel हे औषध घेऊ शकता.

४) पेशंटसाठी रात्री ८ व दिवसा २ तास शांत झोप आवश्यक आहे. घरातील वातावरण चिंतामुक्त ठेवणे. झोप न झाल्यास, अनावश्यक चिंता व काळजी केल्याने थकवा जाणवतो, दूध कमी होते. आई व बाळाला एकत्र व एका रुममध्ये झोपवावे त्याने आई व बाळातील बंध लवकर तयार होतो. स्तनपान सुरळीत चालू राहते.

५) सिझरचे टाके काढल्यानंतर व नॉर्मल डिलीव्हरीनंतर लगेच पेशंट अंघोळ करु शकतात.

६) स्तनांची काळजी :- स्तन दिवसातून दोनदा धुवावेत. निप्पल दरवेळी स्तनपानापूर्वी कॉटनने पुसून घ्यावेत किंवा स्वच्छ रुमालाने पुसावेत. दर दोन तासांनी स्तनपान करावेत. अंघोळीपूर्वी स्तनांना मसाज करावा, निप्पल दबलेले असल्या ओढून लांब करावेत.

७) टाक्यांची काळजी :- सिझरचे टाके काढल्यानंतर रोज अंघोळीच्यावेळी स्वच्छ करावेत, त्यावर Antibiotic पावडर टाकावी, ड्रेसिंगची गरज नाही. नॉर्मल डिलीव्हरीच्या टाक्यासाठी साधी मांडी घालू नये, ३ आठवड्यापर्यंत पालथी मांडी घालावी, लघवी संडासहून आल्यावर गरम पाणी व साबनाने टाके धुवावेत व क्रिम लावावी, कॉटन पॅड वापरावेत, कपडे वापरु नयेत. सकाळ, संध्याकाळ पॅड बदलावेत. सिझरनंतर १५ दिवसांनी व नॉर्मल डिलीव्हरीनंतर दुसऱ्या दिवसापासून अभ्यंग करावे, कंबर पोट व स्तनांवर तेल फिरवावे व १ तासाने अंघोळ करावी तसेच शेक शेगडी घेता येते. कानात कापसाचा बोळा घालावा, स्कार्फ बांधावा, दीड महिन्यापर्यंत पोटाला पट्टा बांधावा.

८) दीड महिना शारिरीक संबंध ठेवू नयेत.

९) ३ महिने वजन न उचलणे.

१०) दीड महिन्यानंतर नेहमीची कामे चालू करु शकता.

दवारवान्यात अर्जंट कधी जावे?

चक्कर येत असल्यास, डोकेदुखी, उलटी, मळमळ झाल्यास, अंधुक दिसत असल्यास, ताप येत असल्यास, जास्त रक्तस्त्राव होत असल्यास, दुर्गंधीयुक्त स्त्राव जात असल्यास, पोटात दुखत असल्यास,दूध कमी झाल्यास, स्तनांमध्ये गाठ जाणवल्यास,* आईची चीडचीड होत असल्यास, झोप येत नसल्यास, टाक्यांवर सूज असल्यास, टाके तुटल्यास, टाक्यातून पाणी येत असल्यास, * इतर काहीही वेगळी लक्षणे जाणवल्यास

Contact

Dr. Karade’s
Sukhada Hospital

Contact us to book consultation for compassionate care in maternity, gynecological issues across all ages, infertility treatments, and advanced laparoscopy surgeries for women.

Book Appointment:

02412329966

Emergency number:

9422224158

Address:

Opposite Police Colony, Balikashram Rd, Bagade Mala, Ahilya Nagar, Maharashtra 414001.

Meet The Doctors

आई आणि बाळाच्या आरोग्यासाठी प्रत्येक क्षणी तुमच्यासोबत...

years experience

0 +

Deliveries

0 +

Surgeries

0 +

Our services

Sukhada Hospital offers compassionate and comprehensive care for women of all age groups, guiding them through every phase of life, from the joys of motherhood to the challenges of peri- and post-menopausal years.

Maternity Care:

Personalized care for a safe and joyous pregnancy, childbirth, and postnatal recovery.

Gynecology:

Expert solutions for women’s health concerns, from adolescence to menopause.

Laparoscopy:

Advanced minimally invasive procedures for precise diagnosis and treatment.

Infertility Treatments:

Evidence-based treatments to fulfill the dream of parenthood with care and support.

Pregnancy Care (Marathi)

गरोदरपणात घ्यावयाची काळजी